یک بیماری حاد تنفسی به شدت واگیردار دستگاه تنفس ( با درگیری دستگاه تنفس فوقانی و تحتانی) است که به وسیله چندین نوع ویروس آنفلوانزا ایجاد میشود. این ویروس ها از طریق ذرات آلوده معلق در هوا ( تماس مستقیم ) و تماس با سطوح آلوده به ترشحات تنفسی (تماس غیرمستقیم) منتقل میشود. بیماری در تمام طول سال می تواند رخ دهد اما در مناطق معتدل بیشتر در پاییز و زمستان دیده می شود و در مناطق گرم بیشتر در فصل بارندگی دیده می شود.
ویروس آنفلوانزا دارای سه تیپ A ، B و C می باشد که تیپ A دارای زیرگونه های مختلفی می باشد که بر اساس دو آنتی ژن سطحی N و H نام گذاری میشوند {مانند ( H1N1) ، ( H2N2)...} . تیپ A علاوه بر انسان می تواند برخی حیوانات مانند خوک ، اسب و پرندگان را نیز مبتلاء نماید . آنفلوانزای تیپ A می تواند به صورت انفرادی ، یا گروهی ( طغیان ، اپیدمی یا جهانگیری ) انسانها را مبتلا نماید اما تیپ B بیشتر بصورت انفرادی و گاهی به صورت گروهی ( اپیدمی های کوچک ) ظاهر می گردد و تیپ c فقط بصورت انفرادی باعث بیماری انسانها می شود .
تنها تیپ A آنفلوانزا می تواند تغییر ژنی بدهد و زیرگونه های جدیدی را بوجود آورد که یکی از دلایل ایجاد زیرگونه های جدید شاید بخاطر توانائی ایجاد بیماری در حیوانات باشد .
آنفلوانزای خوکی چیست ؟
بیماری آنفلوانزا ناشی از ویروس تیپ A و زیر گونه (H1N1) می باشد .این ویروس موجب بیماری در خوک ها می گردد و می تواند اپیدمی های وسیعی در بین خوک ها شود . این بیماری ازسالیان قبل شناخته شده و بسیاری از کشورها به صورت معمول خوک‌های خود را در مقابل آن واکسینه می‌کنند.
چرا آنفلوانرای A جدید را ابتدا آنفلوانزای خوکی نامیدند ؟
در آزمایشات اولیه متوجه شدند که آنفلوانزای جدید از نظر ژنی مشابه آنفلوانزای خوکی است لذا آنرا آنفلوانزای خوکی نامیدند اما در آزماتشات تکمیلی مشخص گردید که از نظر ژنی تفاوت های زیادی با آنفلوانزای خوکی دارد و علاوه بر ژنهای آنفلوانزای خوکی ژنهایی از آنفلوانزای پرندگان و آنفلوانزای انسانی نیز در آنفلوانزای جدید وجود دارد و در حقیقت ویروس جدید نو ترکیبی از سه یا چهار ویروس آنفلوانزا می باشد لذا به توصیه سازمان جهانی بهداشت آنفلوانزای خوکی به نام آنفلوانزای A جدید یا آنفلوانزای A(H1N1) نامیده شد .
انسان چگونه به آنفلوانزای جدید مبتلاء می شود ؟
از آنجا که در حال حاضر آنفلوانزای جدید از انسان به انسان منتقل می شود لذا مشابه آنفلوانزای انسانی دو راه عمده برای انتقال این بیماری وجود دارد :
1- از طریق ذرات تنفسی معلق در هوا (راه مستقیم) که در زمان صحبت کردن، عطسه و سرفه فرد بیمار در هوا منتشر می گردد و می تواند از راه تنفس باعث ابتلاء افراد سالم شود.
2- از طریق سطوح آلوده به ترشحات تنفسی فرد بیمار ، بخصوص دستهای آلوده در تماس با مخاط ها مانند چشم ، بینی و دهان.
انتقال انسان به انسان این بیماری باعث سرعت زیاد انتشار این بیماری در جهان گردید و به همین علت سازمان بهداشت جهانی در 21 خرداد سال 1388 فاز شش پاندمی ( جهانگیری ) این بیماری را اعلام نمود .
دوره کمون و سرایت پذیری بیماری آنفلوانزای جدید چگونه است ؟
دوره کمون ( نهفتگی ) بین 1 تا 3 روز می باشد و بیماران از 24 ساعت قبل از بروز علائم تا یک هفته بعد از بروز علائم واگیر دار هستند و می توانند بیماری را به سایر افراد منتقل نمایند .
چه کسانی بیشتر در معرض خطر عوارض این بیماری می باشند ؟
افراد بالای 65 سال ، کودکان زیر 5 سال به ویژه زیر دو سال ، زنان باردار و افراد دارای بیماریهای مزمن مانند بیماران دیابتی ، فشارخون بالا ، بیماران قلبی، بیماریهای کلیوی و کبدی، بیماران آسمی و ... بیشتر در معرض خطر عوارض این بیماری هستند و موارد مشکوک در این گروه ها باید به پزشک جهت معاینه و شروع درمان های لازم ارجاع گردد .
آیا بیماری آنفلوانزای جدید از طریق خوردن منتقل میشود؟
ویروس این بیماری در محیط زیاد دوام نمی آورد و معمولا" پس از چند ساعت از بین می رود ، البته هر چه محیط سردتر و مرطوب تر باشد دوام ویروس در محیط بیشتر خواهد بود . تا کنون انتقال بیماری از طریق خوردن و آشامیدن گزارش نشده است . این ویروس در مقابل حرارت حساس بوده و در اثر بختن از بین می رود و به مواد ضد عفونی کننده مانند الکل ، بتادین و مواد سفید کننده مانند وایتکس حساس می باشد و به راحتی از بین می رود . این ویروس مانند بسیاری از ویروس ها از طریق پختن در دمای 70 درجه سانتیگراد (160 درجه فارنهایت) از بین می‌رود.
آیا برای بیماری آنفلوانزای جدید واکسنی وجود دارد؟
در حال حاضر واکسن اختصاصی برای این بیماری ساخته نشده ولی تلاش ها در این خصوص ادامه دارد و احتمالا" در آینده نزدیک واکسن بیماری وارد بازار خواهد شد . از طرفی مشخص نیست که آیا واکسن آنفلوانزای فصلی انسانی می‌تواند محافظتی در مقابل آنفلوانزای A جدید ایجاد کند یا خیر ؟ اما برای افراد در معرض عوارض شدید بیماری توصیه میشود از واکسن آنفلوانزای انسان استفاده شود تا حداقل از همزمانی این دو بیماری در انسان جلوگیری شود تا مانع ترکیب ژنی این دو ویروس و ایجاد ویروس با قدرت سرایت بالا در انسانها گردد.
علائم بیماری آنفلوانزای جدید چیست ؟
به طور کلی علائم بالینی در انسان از حالت بدون علامت تا علائم پنومونی شدیدی که منجر به مرگ میشود متغیر است. علائم آنفلوانزا خوکی مشابه آنفلوانزای انسانی ( تب ، گلودرد ، سردرد ، سرفه و دردهای عضلانی ) است . علائم بیماری در کودکان کمی متفاوت تر از بزگسالان است. تنفس تند یا اختلال در تنفس، تمایل رنگ پوست به خاکستری یا آبی، ننوشیدن آب به اندازه کافی، تهوع شدید، عدم تعامل با افراد دیگر و یا خواب طولانی مدت، تغییر رفتار و زودرنجی و تب شدید و سرفه از علائمی است که در کودکان مبتلا به این بیماری مشاهده شده است .
علائم فرم شدید بیماری در بالغین :
تب بالا بمدت طولانی (بیش از 3 روز) خصوصاً اگر همراه حال عمومی بد باشد
تنگی نفس
نشانه های تنفسی مشکل
درد یا احساس فشار در قفسه سینه یا شکم
سرگیجه ناگهان
گیجی
استفراغ شدید یا مداوم
در ابتدا علائم آنفلوانزا بهبود یابد ولی ناگهان تب و سرفه شدید عود کند
علائم فرم شدید بیماری در کودکان:
نشانه های تنفسی مشکل(تنفس تند یا نفس دشوار)
تغییر رنگ کبود یا خاکستری پوست
عدم نوشیدن مایعات به میزان کافی
استفراغ شدید یا مداوم
اختلال سطح هشیاری (کودک به دشواری قابل بیدار کردن باشد یا اساساً نتوان وی را بیدار نمود)
عدم تمایل برای بازی کردن یا عدم تعامل کودک با اطرافیان
تحریک پذیری شدید
در ابتدا علائم آنفلوانزا بهبود یابد ولی ناگهان تب و سرفه شدید عود کند
تعریف مورد مشکوک به آنفلوانزای جدید A :
عبارتست از هر مورد بیمار دارای آنفلوانزا در افرادی که طی یک هفته گذشته از کشور یا منطقه ای که در آن موارد تائید شده قطعی داشته برگشته باشد و یا طی یک هفته گذشته با یک مورد بیمار تائید شده آنفلوانزای A(H1N1) در تماس تزدیک بوده است .
نمونه گیری از بیماران :
بر اساس آخرین دستورالعمل مرکز مدیریت بیماریهای وزارت بهداشت ، در حال حاضر تنها از موارد مشکوک در شرایط زیر نمونه گیری می شود :
1- نمونه گیری از بیماران مشکوک به آنفلوانزای بستری در بیمارستانها
2- نمونه گیری از افراد مشکوک به بیماری (مسافر) در فرودگاهها (پایگاه مراقبت بهداشتی مرزی)
3- نمونه گیری از 10 مورد مشکوک در هفته از پایگاه دیده ور آنفلوانزا
نحوه نمونه گیری :
نمونه با سواپ به ترشحات حلق بیمار آغشته و در محیط کشت قرار میگیرد و سپس به آزمایشگاه مرکز بهداشت استان ارسال می گردد .
با مورد مشکوک به آنفلوانزای جدید A چگونه برخورد کنیم ؟
در صورتیکه حال عمومی بیمار خوب باشد به آموزش داده شود چکونه از سرایت بیماری به دیگران پیشگیری نماید و در صورت تشدید علائم یا پیدا شدن علائم شدید بیماری بلافاصله مراجعه نماید تا به سطح بالاتر ارجاع گردد . در صورتیکه حال عمومی بیمار خوب نباشد و علائم تشدید بیماری ظاهر شود بیمار باید سریعا" به بیمارستان ارجاع و به صورت ایزوله بستری شود .
طبق دستورالعمل از موارد مشکوک در مراکز بهداشتی درمانی منتخب با سواپ از حلق باید نمونه گیری شود و جهت ارسال به آزمایشگاه به مرکز بهداشت استان ارسال گردد .
آیا برای این بیماری داروی اختصاصی در دسترس می‌باشد؟
دو دسته دارو برای درمان بیماری آنفلوانزا وجود دارد.ولی بسیاری از موارد آنفلوانزای جدید گزارش شده در انسانها بدون نیاز به مداخلات طبی و مصرف داروهای ضد ویروسی به طور کامل بهبود یافته‌اند و در موارد خاصی نیاز به استفاده از داروهای ضد ویروسی می باشد . تعداد ویروس‌های آنفلوانزا مقاوم به داروهای ضد ویروسی در حال گسترش است که ناشی از مصرف بی دلیل داروها می باشد . بیمارانی که از دارو استفاده می کنند لازم است برای شش ماه از حاملکی جلو گیری نمایند .این دارو تنها در اختیار سیستم بهداشتی کشور می باشد .
فعلا"درمان تنها برای بیمارانی شروع می شود که :
1- تست آزمایشگاهی آنها مثبت شده (تائید قطعی) و دارای علائم بیماری هستند.
2- موارد مشکوک که حال عمومی آنها نامناسب بوده و بستری شده اند.
3- موارد مشکوک که جزء گروههای شدیدا" در معرض خطر می باشند.
مهم این است که تمام موارد مشکوک را جدی گرفته و آموزش دهیم تا مراقبت نمایند بیماری به دیگران منتقل نشود چون تقریبا" تمام بیماران بدون نیاز به داروی اختصاصی بهبود می یابند و کمتر از 5% بیماران نیاز به درمان دارند .
برای پیشگیری از ابتلاء به این بیماری چه کنیم ؟
توصیه می گردد از سفرهای خارجی غیر ضروری ( به ویژه افراد در معرض خطر زیاد ) خوددار ی نمایند و در صورت ضرورت سفر نکات زیر مورد توجه قرار گیرد :
· از حضور در مکان های پر تردد و شلوغ حدالامکان خودداری کنند.
· در طول سفرخواب و استراحت کافی داشته باشند.
· از تماس نزدیک ( حداقل یک متر ) با افراد بیمار خودداری نمایند.
· در صورت تماس با افراد بیمار حتما" با پزشک مشورت کنند .
· دستهای خود را بطور مکرر با آب و صابون بشویند .
· در صورت بروز علائم تب ، سردرد ، گلودرد ، سرفه ، دردهای عصلانی( کوفتکی بدن) بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.
· اگر طی 7 روز بعد از ورود به کشور نیز علائم فوق بروز کرد ضرورت دارد به مراکز بهداشتی درمانی یا پزشک مراجعه و یادآوری کنید اخیرا" خارج از کشور بوده اید.
در صورت ابتلاء به علائم این بیماری برای جلوگیری از سرایت به دیگران چه کنیم ؟
· حتی الامکان در مدت بیماری در منزل بمانند و استراحت کنند .
· در صورت نیاز به ترک منزل و در زمان حصور در اماکن شلوغ از ماسک تنفسی استفاده کنند .برای این منظور استفاده از ماسک های معمولی ( ماسک های جراحی موجود در داروخانه ها ) کفایت می نماید و باید توجه کرد از ماسک باید به صورت محدود استفاده کرد و حداکثر هر یک ساعت و یا در صورت مرطوب شدن در اثر تنفس می بایست تعویض گردد .
· از تماس دستهای آلوده با چشم ، دهان و بینی خوداری کنند.
· از تماس دستهای آلوده با سطوح و وسایل مشترک( دستگیره دربها ،.... ) خودداری گردد.
· سطوح آلوده را می توان با محلول وایتکس (10% ) رقیق یا الکل 70% درجه ضد عفونی کرد.
· سعی شود پس از برگشت از سفر نیز از بوسیدن و در آغوش گرفتن افرادی که برای گرامی داشتن آنها از سفر مراجعه می نمایند خودداری گردد.
· آداب تنفسی رعایت گردد ( موقع عطسه و سرفه با استفاده از دستمال کاغذی جلو دهان خود را بگیرند)
· دستمال های کاغذی آلوده را بصورت صحیح دفع شود(انداختن در ظرف زباله درب دار یا قرار دادن داخل پلاستیک و بستن درب پلاستیک سپس قرار دادن در ظرف زباله )
· از روبوسی با سایرین خودداری گردد.
· از دست دادن با دستهای آلوده به دیگران خوداری گردد.
طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت تنها دو اقدام شستشوی مکرر دستها و رعایت آداب تنفسی ( پوشاندن دهان و بینی موقع عطسه و سرفه ) می تواند بطور چشمگیری از انتشار بیماری جلو گیری نماید .
